Yasal Faiz Nedir? Tanım, Mevzuat, Hesaplama ve Uygulama Rehberi
Kısa Tanım: Yasal faiz, borcun vadesinde ödenmemesi halinde kanunun zorunlu tuttuğu asgari yıllık faiz oranı üzerinden işleyen, alacaklının gecikmeden doğan zararını telafi etmeyi amaçlayan faizdir. Sözleşmede faiz oranı yoksa ya da geçersiz sayılırsa, alacaklı bu kanuni taban oran üzerinden faiz talep eder.
Hukuki Dayanak
Yasal faize ilişkin temel çerçeve Kanuni Faiz ve Temerrüt Faizine İlişkin Kanun ile Borçlar Kanunu ve Türk Ticaret Kanununda çizilir. Ticari temerrüt, mal ve hizmet tedarikine ilişkin ilişkilerde özel bir rejimdir. Kamu alacakları ise gecikme zammına tabidir.
Not: Yasal faiz oranı dönem dönem idari kararlarla güncellenir. Faiz hesabında ilgili tarihteki geçerli oran esas alınmalıdır.
Yasal Faiz Türleri ve Ayrımlar
Kanuni (Adi) Faiz
Sözleşmede faiz oranı kararlaştırılmamışsa veya belirlenen oran geçersiz sayılırsa uygulanır. Özel ve ticari borç ilişkilerinde sözleşmesiz gecikmede başvurulan temel tabandır.
Temerrüt Faizi
Borçlu vadesinde ödeme yapmadığında temerrüt tarihinden itibaren işler. Sözleşmede farklı oran yoksa kanuni oran esas alınır.
Ticari Temerrüt Faizi
İki ticari taraf arasında mal veya hizmet tedarikine ilişkin gecikmelerde uygulanır. Yıllık oranlar ayrıca belirlenir ve çoğu zaman kanuni tabandan yüksektir.
Avans ve Reeskont Faizi
Bankacılık ve senet iskontosu işlemlerinde kullanılan referans oranlardır. Yasal faizin yerine geçmez ancak ticari hesaplamalarda kıyas amaçlı gündeme gelebilir.
Yasal Faiz Nasıl Hesaplanır?
Hesaplama üç unsurdan oluşur: anapara, gecikme süresi, yıllık oran.
Faiz Tutarı = Anapara × Gecikme Gün Sayısı × (Yıllık Oran / 365)
- Gün Sayımı: Vade günü dahil, ödeme günü hariç.
- Dönem Kırılımı: Oran değişirse her dönem kendi oranıyla hesaplanır.
Örnek: 20.000 TL anapara, 45 gün gecikme, yıllık oran örnek olarak yüzde 24 → yaklaşık 591,78 TL faiz.
Hangi Durumlarda Yürütülür?
- Ticari alacakların geç ödenmesi
- Kira ve depozito uyuşmazlıkları
- Senet ve fatura kaynaklı alacaklar
- Mahkeme kararları ve icra takipleri
Dava ve İcra Sürecinde Uygulama Adımları
- Faiz türünü doğru belirle
- Başlangıç tarihini tespit et
- Geçerli oranı ve dönem değişimlerini uygula
- Faiz talep cetvelini ekle
- Talepleri açık ve net yaz
Sık Yapılan Hatalar
- Yanlış faiz türü seçimi
- Oran değişimlerinin göz ardı edilmesi
- Gün sayımının yanlış uygulanması
- Kamu gecikme zammının özel dosyalarla karıştırılması
- Sözleşmedeki akdi faiz hükmünün es geçilmesi
Sık Sorulan Sorular
Yasal faiz ile sözleşme faizi aynı mıdır?
Değildir. Geçerli bir sözleşme faizi varsa öncelikle o uygulanır. Sözleşme yoksa ya da hüküm geçersiz ise kanuni taban devreye girer.
Ticari temerrüt faizi hangi hallerde geçerlidir?
İki ticari taraf arasında mal veya hizmet tedarikine ilişkin gecikmelerde uygulanır ve yıllık oranlar ayrıca belirlenir.
Gün sayımı nasıl yapılır?
Vade günü dahil, ödeme günü hariç. Oran değişirse dönemler ayrı hesaplanır.
Kamu alacaklarında yasal faiz mi kullanılır?
Hayır. Kamu alacakları gecikme zammına tabidir ve aylık bazda uygulanır.
Oran yıl içinde değişirse nasıl hesaplanır?
Değişim tarihi esas alınır. Öncesi eski oranla, sonrası yeni oranla hesaplanır ve toplam alınır.